Scroll Top

Grote zorgen om ‘fat shaming’ in samenleving:

Grote zorgen om ‘fat shaming’ in samenleving

“Ik wil geen zangeres die met haar kont de hele bühne vult”

Mensen met overgewicht zijn lui, incompetent, onaantrekkelijk en zwak. Het is hun eigen schuld dat ze dik zijn. Dit zijn vreselijke vooroordelen, maar ze zijn wijdverbreid. “Gewichtsdiscriminatie is een van de weinige vormen van discriminatie die volkomen is geaccepteerd in onze samenleving.”

Nadat ze in 1993 afstudeerde aan het conservatorium, werd haar een rol aangeboden in Phantom of the Opera, op voorwaarde dat ze minstens 20 kilo zou afvallen. Operazangeres Wiebke Göetjes móest en zou de rol hebben en om snel resultaat te boeken volgde ze een soepdieet. Met effect – ze viel twintig kilo af en de rol was van haar. Na twee jaar brak ze haar been en vlogen de kilo’s er echter al snel weer aan. Tijdens audities maken regisseurs regelmatig nare opmerkingen zoals: “Ik wil geen zangeres die met haar kont de hele bühne vult.”

“Für dicke verboten”, krijgt ze vaak naar haar hoofd geslingerd, vertelt Göetjes in een interview met het online platform ‘wondervol’. Ze gaat regelmatig voor audities naar Duitsland. “Ik ben door een regisseur wel eens bij een stuk voor driekwart van de tijd in een gat in de grond gezet. Hij zei dat hij mijn wanstaltige voorkomen niet wenste te zien. Na afloop heb ik drie weken depressief in bed gelegen.”

Gewichtsdiscriminatie of ‘fat shaming’ is het hebben van vooroordelen of het belachelijk maken van iemand met overgewicht en obesitas. Het gestaar van passerende mensen op straat, in zwembaden en sportruimten, de vervelende opmerkingen wanneer je op een verjaardag een toastje pakt – steeds meer mensen hebben er mee te maken. Bijna de helft van de Nederlanders is te zwaar (BMI hoger dan 25) en 16 procent heeft obesitas (BMI hoger dan 30).

Wereldwijde epidemie

Ondanks dat er meer dikke mensen zijn, is het westerse schoonheidsideaal gek genoeg niet veranderd. In het dagelijks leven zien we het liefst slanke mensen en op de catwalk zijn de modellen zo mager mogelijk. Maar hoe realistisch is dit ‘skinny’ schoonheidsideaal? Uit een onderzoek van RoSa, documentatiecentrum voor gelijke kansen,feminisme en gender, blijkt namelijk dat slechts vijf procent van de wereldbevolking zo’n ideaal modellenlichaam zou kunnen bereiken. Slank zijn is al jaren de mode, maar obesitas is de harde realiteit. In 1997 noemde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) obesitas zelfs een wereldwijde epidemie.

“Mensen die worstelen met obesitas worden gekenschetst als lui, incompetent, onaantrekkelijk, niet wilskrachtig en schuldig aan hun eigen gewicht”, schreven wetenschappers van de Universiteit van Pennsylvania dit jaar in een onderzoek naar de gezondheidsrisico’s gekoppeld aan gewichtsdiscriminatie. “Gewichtsdiscriminatie is een van de weinige vormen van discriminatie die volkomen is geaccepteerd in onze samenleving”, zegt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit, in een interview met de Volkskrant. Hij doet inmiddels al meer dan 35 jaar onderzoek naar de gevolgen van overgewicht. Seidell maakt zich ernstig zorgen over gewichtsdiscriminatie binnen onze samenleving. “Je zou denken dat de stigmatisering zou afnemen nu er steeds meer dikke mensen zijn, maar dat is niet zo.” Deze stigmatisering is overigens cultureel bepaald: in andere niet-westerse culturen zoals in landen als Afrika of Brazilië heerst er een compleet ander schoonheidsideaal. Daar is een grote kont hartstikke gezond en wordt overgewicht juist als een teken van welvaart gezien. In onze samenleving beschouwen we mensen met overgewicht als lelijk en vinden we dat het hun eigen schuld is.

Geaccepteerde discriminatie

Seidell benoemt ook de gewichtsdiscriminatie binnen de gezondheidszorg. “Artsen kunnen enorm denigrerend doen tegen dikke mensen [….] Die artsen zijn zich er niet eens van bewust dat ze discrimineren. Wij hebben onderzoek gedaan naar gewichtsdiscriminatie in de zorg en het probleem werd steevast ontkend. Maar de dikke patiënten zeiden zelf: het gebeurt voortdurend” Ook over de media heeft Seidell geen goed woord over. Die doen er volgens hem hard aan mee. “Waarom worden bij artikelen over overgewicht steevast foto’s van een dikkerd zonder hoofd met een donut of een zak patat geplaatst? Dat versterkt alleen maar het beeld dat dikke mensen dom en lelijk zijn.”

Wat doet deze vorm van discriminatie met een mens en zijn (geestelijke) gezondheid? Mensen met obesitas maken om te beginnen minder kans te worden aangenomen voor een baan. Dat blijkt uit een onderzoek (2016) van de Britse Sheffield Hallam University. De deelnemers moesten uit diverse nep-cv’s met foto’s van zowel dikke als dunne mensen, geschikte kandidaten selecteren voor verschillende functies. Vooral mensen met een gemiddeld gewicht werden aangenomen. Vrouwen met obesitas leken de deelnemers het minst geschikt.

De onderzoekers keken ook naar de meningen van deelnemers over obesitas en concludeerden dat vooroordelen omtrent overgewicht en obesitas waarschijnlijk een rol speelden bij de uitkomst van hun onderzoek. <body>Mensen met obesitas maken niet alleen minder kans op een baan, ze verdienen over het algemeen ook minder. Vrouwen zijn daar vaker de dupe van dan mannen. Een vrouw die 10 kilo zwaarder is dan een vergelijkbare vrouw van dezelfde lengte, verdient jaarlijks 2.700 euro minder, berekenden Engelse onderzoekers van de Universiteit van Exeter. Uit onderzoek (2014) van de Vanderbilt University in Nashville bleek ook dat vrouwen met obesitas minder verdienen dan vrouwen met een gemiddeld lichaamsgewicht, terwijl mannen met obesitas evenveel verdienen als mannen met een doorsneegewicht.

Complexe factoren

Het probleem is dat mensen vaak weinig kunnen doen aan hun zwaarlijvigheid. Naast het feit dat genen en psychosociale factoren een rol spelen, bepaalt ook het milieu waarin je opgroeit voor een groot deel je gewicht. Seidell: “We leven bovendien in een obesogene samenleving waar overal eten klaar staat. Als je dik bent word je gepest en gediscrimineerd en dan krijgen veel mensen de neiging te gaan eten om zichzelf te troosten. Vervolgens worden ze nog dikker. Dus hoezo is het eigen schuld, dikke bult?”

Göetjes probeerde jarenlang gewicht te verliezen met verschillende diëten. Maar welk dieet ze ook probeerde, de kilo’s raakte ze nooit kwijt. “Ik ben van al dat diëten alleen maar dikker geworden. Pas op mijn 45e kwam ik er na een bloedcheck achter dat mijn schildklier te langzaam werkt. Op internet las ik dat je schildklier slechter gaat functioneren door streng lijnen. Als je verbranding al slecht is, wordt dat door het lijnen alleen maar slechter.”

Programma’s die overgewicht moeten voorkomen, werken bovendien vaak meer gewichtsdiscriminatie in de hand. De focus op preventie – met het doel dat mensen langer gezond blijven, maar ook kunnen participeren in de samenleving – versterkt de negatieve beeldvorming over mensen met obesitas.

Studies tonen aan dat de stigmatisering van zwaarlijvige mensen en gewichtsdiscriminatie, een negatieve invloed hebben op hun mentale en fysieke gezondheid. Zulke ervaringen leiden tot stress, schaamte en vereenzaming, wat weer uitlokt tot ongezond gedrag zoals overmatig eten en het vermijden van openbare gelegenheden en lichamelijke activiteit. Als iemand in de sportschool een gemene opmerking maakt vanwege je gewicht, is de drempel om de volgende keer weer te gaan ineens een stuk hoger.

Vicieuze cirkel

Obesitas is geen uit de hand gelopen gewoonte, maar kent meestal een onderliggend psychisch probleem zoals een angststoornis of trauma. Verder is er vaak sprake van een genetische factor of spelen er andere hormonale of emotionele factoren mee. Zoals bij Göetjes: naast haar schildklierproblemen, vermoedt ze dat ook haar pestverleden van invloed is geweest op haar overgewicht. “Dit lichaam schreeuwt om gezien en gehoord te worden. Het bizarre is dat ze me nog steeds niet zien. Ik probeer ermee in het reine te komen, maar mezelf straffen met een dieet, dat is de weg niet.” <body>Dik betekent ook niet automatisch: ongezond. Zwaarlijvige mensen die regelmatig gezond eten en bewegen, hebben minder kans op hart- en vaatziekten dan mensen die niet gezond leven, met een normaal gewicht. Uit onderzoek van het Erasmus Medisch Centrum blijkt zelfs dat mensen met een beetje overgewicht gemiddeld net zo oud worden als slankere mensen. Mensen die echt veel te zwaar zijn en een BMI van 35 of hoger hebben, leven ongeveer vijf jaar korter. Overgewicht doodt per jaar miljoenen mensen ter wereld

Behandeling van obesitas vraagt om psychische zorg, zoals cognitieve gedragstherapie, zegt Esther Jansen, psycholoog en researcher bij Co-eur, onderdeel van Zorg van de Zaak Netwerk. Het onderliggende psychische probleem, ofwel de kern moet worden aangepakt. Daarna is er pas ruimte voor gezond gedrag. Voor veel mensen met overgewicht is dit erg lastig. De strijd tegen overgewicht en het aanmoedigen van gezond gedrag moeten daarom doorgaan, maar wel op een positievere manier. “Het idee dat het discrimineren op basis van gewicht de obese medemens motiveert om kilo’s kwijt te raken, is volstrekt onterecht. De kans dat mensen door het sociaal uitsluiten nog meer aankomen, is juist groot.”

Door: Priscilla Overbeek

Bron: https://www.pennmedicine.org/news/news-releases/2017/january/fat-shaming-linked-to-greater-health-risks
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2379575
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2866597/
http://shura.shu.ac.uk/12713/4/Flint%20-%20obesity%20descrimination%20in%20employment%20recruitment%20%28published%29.pdf
https://www.nhs.uk/news/obesity/obesity-now-a-leading-cause-of-death-especially-in-men
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/receptioniste-karen-werd-verbannen-naar-de-postkamer-omdat-ze-dikker-werd~bd042a39/
http://boxbites.nl/nieuws/onderzoek-gezond-snacken/
https://wondervol.nl/operazangeres-wiebke-goetjes-sommige-audities-zijn-verboden-voor-dikke-mensen/