Overgewicht proefdieren verdwijnt als sneeuw voor de zon
Onderzoekers van medicijnfabrikant Amgen zeggen een middel op het spoor te zijn dat een maagverkleining of -bypass overbodig kan maken. Bij eerste tests van de stof ‘GDF15’ op obese muizen, ratten en apen verdween overgewicht als sneeuw voor de zon. De dieren kregen minder eetlust, betere cholesterolwaarden en een lage insulinespiegel.
Al langer vermoedden wetenschappers dat GDF15 muizen dunner kan maken, maar een probleem is dat de stof in de bloedbaan razendsnel wordt afgebroken. De Amgen-onderzoekers zijn er nu in geslaagd om het molecuul zo aan te passen dat het stabieler blijft. Daardoor is het opeens bruikbaar als medicijn. ‘Op GDF15 gebaseerde therapieën kunnen een efficiënte behandeling worden van obesitas en gerelateerde aandoeningen’, schrijft het team in vakblad Science Translational Medicine. Of en wanneer de eerste menselijke proefpersonen aan de beurt zijn, wil het bedrijf niet zeggen.
Maar in Maastricht moet hoogleraar bewegingswetenschappen Matthijs Hesselink het allemaal nog zien. ‘Ik zie potentieel, maar in deze fase ook haken en ogen’, zegt hij aan de telefoon. Belangrijkste probleem is dat onduidelijk is waar in het lichaam GDF15 precies werkt, zegt hij. ‘En het feit dat de eetlust wordt beïnvloedt, lijkt erop te duiden dat dat ook in het brein is. Het zou niet voor het eerst zijn dat we dan tegen een totaal onverwacht negatief bijeffect aanlopen.’ Hesselink verwijst naar de eetlustremmer Rimonabant, die als bijwerking had dat gebruikers ‘zo depressief als een deur’ werden. Het middel werd in 2008 van de markt gehaald, nadat vijf gebruikers zelfmoord pleegden.
Wellicht kan GDF15 op een dag de ingrijpende maagoperaties vervangen die sommige extreem obese mensen nu nog moeten ondergaan
GDF15 werkt niet alleen op de eetlust: het lijkt ook de spijsvertering zelf te vertragen. Het werkt waarschijnlijk in op de communicatie tussen brein en ingewanden, mailt onderzoeksleider Murielle Véniant vanuit Californië. ‘Onze proefdiergegevens laten zien dat dieren na het stoppen van de behandeling langzaam weer aankomen. Het ziet er dan ook naar uit dat je dit molecuul regelmatig moet blijven toedienen.’
Ook daar ziet Hesselink een beer op de weg: het middel lijkt niet alleen vet, maar ook spierweefsel aan te tasten. ‘Wat de proefdieren doormaken lijkt sterk op cachexie, een geforceerde energiecrisis waarbij je te weinig voedsel haalt uit wat je binnenkrijgt en in feite je eigen lichaam afbreekt. Dat is ook niet wat je op lange termijn wilt’, zegt hij. Maar Véniant wijst op de voordelen: wellicht kan GDF15 op een dag de ingrijpende maagoperaties vervangen die sommige extreem obese mensen nu nog moeten ondergaan. Zulke ‘bariatrische’ ingrepen worden in ons land momenteel zo’n tienduizend keer per jaar uitgevoerd, doorgaans op mensen met een BMI van 40 of hoger.