Overgewicht:
eigen schuld dikke bult?
‘Wat minder eten en wat meer bewegen als je wil afvallen’, horen mensen met overgewicht en obesitas vaak. Helaas, afvallen is niet makkelijk, getuige de duizenden dieetboeken. Het is moeilijk om blijvend af te vallen wanneer er eenmaal een bepaalde mate van overgewicht is. Even wat minder eten en wat meer bewegen is dan voor de meeste mensen niet de oplossing. Uit onderzoek blijkt dat het minder dan 1 op de 1200 mannen met morbide obesitas lukt om zelfstandig, dus enkel met aanpassingen van voedings- en beweegpatroon, op lange termijn een gezond gewicht te houden. Voor vrouwen is dit 1:677.
Het is niet zo dat alle mensen met overgewicht of obesitas geen zelfdiscipline hebben of lijden aan karakterzwakte. Moeilijk kunnen afvallen komt door hoe het menselijk lichaam graag het extra aan voeding opslaat en zich verzet tegen verlies van gewicht bij minder eten. Wanneer er minder wordt gegeten ziet het lichaam dit namelijk als een bedreiging voor het voortbestaan. Als reactie gaat de stofwisseling naar beneden en worden er sterkere signalen gegeven om te gaan eten, de honger neemt dus extra toe. De processen in het lichaam werken gewichtsverlies dus actief tegen. Hierdoor ontstaat het bekende jojo-effect. Hoe ernstiger het overgewicht, hoe heviger deze reactie van het lichaam is, en dus hoe moeilijker om af te vallen.
Wat kan wel werken?
Er zijn geen makkelijke, effectieve behandelingen van overgewicht en obesitas. Wel kan, met een structurele aanpassing van eet- en beweegpatroon, een resultaat worden bereikt. Zo kan als eerste stap nu de Gecombineerde Leefstijl Interventie ingezet worden, welke inmiddels wordt vergoed vanuit de basis zorgverzekering. Dit is een traject waarin aandacht wordt besteed aan voeding, beweging en psychologische oorzaken van overgewicht en obesitas en geeft vaak 5 à 6% gewichtsverlies. Zo’n resultaat geeft al gezondheidswinst. Vaak kunnen na een paar kg gewichtsverlies diabetes- of hoge bloeddrukmedicijnen verminderd worden of gestopt.
Medicijnen kunnen sinds kort ook ingezet worden om overgewicht en obesitas te bestrijden, bijvoorbeeld GLP-1 receptoragonisten zoals semaglutide en liraglutide. Deze medicijnen verlagen het hongergevoel en verhogen het gevoel van verzadiging. In combinatie met leefstijlaanpassingen kan ongeveer 10-20% gewichtsverlies bereikt worden. Wel hebben deze medicijnen ook bijwerkingen, met name op maag-darmgebied zoals misselijkheid en diarree. Een ander nadeel is dat zodra de medicatie gestopt wordt, het gewicht vaak weer toeneemt.
Ten slotte bestaan er operaties die gewichtsverlies geven, zoals een maagverkleining (al dan niet i.c.m. een darmomleiding). Deze operaties zijn voor een bepaalde groep mensen met morbide obesitas een effectieve manier om, ook op lange termijn, fors gewicht te verliezen. Gemiddeld vallen mensen 20-30% af na een maagverkleining. Wel zitten er risico’s aan deze operaties en moeten patiënten voor altijd hun eetpatroon aanpassen.