Op 29 september 2021 kwamen vertegenwoordigers van de zorg, zorgverzekeraars, wetenschap, politiek en supermarkten samen met ervaringsdeskundigen bijeen voor Het Grote Obesitas Debat. Het doel: overeenstemming vinden in welke gezamenlijke aanpak er genomen moet worden om overgewicht en obesitas in Nederland te verminderen.
De avond werd geleid door moderator Tom van ’t Hek, die opende door allereerst in gesprek te gaan met Koos Woltjes, ervaringsdeskundige met obesitas. Koos vertelde over hoe zijn obesitas was ontstaan: een combinatie van veel werken, stress en te veel eten. Onze staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dhr. Paul Blokhuis, kwam vervolgens middels een ingesproken videoboodschap aan het woord. Dhr. Blokhuis heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor de vermindering van overgewicht middels het Nationaal Preventieakkoord. Hierin zijn successen behaald, echter heeft het ook laten zien dat de doelen ambitieus zijn en een goede samenwerking tussen verschillende partijen essentieel. Nadien kreeg elk van de vertegenwoordigers het woord om vanuit zijn of haar achtergrond het obesitasprobleem en de mogelijke oplossingen toe te lichten, voorafgaand aan het interactieve debat.
Prof. dr. Jet Bussemaker beet het spits af, als vertegenwoordiger van de zorg en beleidsvorming. In haar pleidooi vatte ze de omvang van het probleem samen- op dit moment heeft 50% van de Nederlanders overgewicht en 14% is obees; en als we zo door gaan is dit over 20 jaar 62%. Overgewicht is een grote risicofactor voor hart- en vaatziekten, suikerziekte, verschillende soorten kanker, en allerlei andere aandoeningen. Al deze aandoeningen hebben niet alleen een grote impact op iemands eigen fysieke en emotionele gesteldheid, maar geven ook een enorme kostendruk op het zorgstelsel. Prof. Bussemaker wil twee misverstanden verhelpen. Ten eerste dat, in tegenstelling tot wat men vaak hoort, obesitas geen welvaartsziekte is maar een armoedeprobleem. In Nederland wordt vooral veel obesitas gezien in de groep mensen met een lagere sociaal-economische positie, en kiezen voor gezonde voeding is niet altijd makkelijk en vaak duurder dan een ongezonde hap. De tweede misvatting is dat gezonde voedselconsumptie enkel een individuele keuze is. Uit onderzoek is gebleken dat we per dag 200 voedselkeuzes maken, waarvan 90% onbewuste keuzes welke onderhevig zijn aan marketing en verleidingen.
Als tweede kreeg prof. dr. Liesbeth van Rossum het woord, als vertegenwoordiger van de wetenschap. Zij legde uit dat het buikvet eigenlijk een orgaan is, dat een belangrijke rol speelt in het lichaam en zichzelf daardoor ook in stand houdt, waardoor “gewoon afvallen” heel erg lastig is voor mensen met obesitas. Ze stipte aan dat nieuw beleid op twee pijlers moet worden ingezet. Ten eerste is de nood hoog voor preventie, waar hardere maatregelen voor nodig zijn. Ten tweede moeten we oplossingen bieden voor mensen die al overgewicht hebben middels goede begeleiding door de zorg, middels vergoedde zorg door de verzekeraar, en middels vermindering van het negatieve stigma op obesitas.
De derde spreker, ir. Marc Jansen, sprak als hoofd van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, belangenvereniging voor de supermarkten en voedselservicebedrijven. Hij gaf aan dat supermarkten een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben en via drie sporen overgewicht en obesitas willen verminderen. Ten eerste, het groente- en fruitschap dat altijd aan het begin van de winkel staat waar de gezonde keuzes door de consument zelf kunnen worden gemaakt. Daarnaast wil de supermarkt de vrije keuze van de consument ook begeleiden d.m.v. van een voedselkeuzelogo (nutriscore) waarmee de gezondheid van producten van producten wordt aangegeven. Dit moet de overheid nog goedkeuren. Ten derde wordt er gewerkt aan productverbetering door het langzaam verminderen van het vet- suiker- en zoutgehalte in producten. Dit gaat geleidelijk zodat mensen gewend raken aan de smaak van minder zoet voedsel.
Namens de politiek sprak prof. dr. Peter van der Voort, eerste kamerlid voor D66, en tevens hoogleraar healthcare en afdelingshoofd van de Intensive Care in het UMCG. Hij vertelde dat D66 het enerzijds belangrijk vindt dat mensen vrij zijn om hun eigen keuze te maken, en dat zij anderzijds deze complexe problematiek middels twee pijlers aan willen sturen vanuit de overheid en politiek. Ten eerste wordt het belang van overgewicht preventie groot geacht. Daarom wil D66 in de aankomende kabinetsperiode hier meer fondsen voor inzetten en er meer beleid opmaken. Ten tweede is het van belang dat kinderen vanaf jonge leeftijd leren over gezond leven inclusief voedselkeuzes en hun consequenties en de keuze voor beweging.
De laatste spreker was Jean-Paul van Haarlem, bestuurslid Zorgverzekeraars Nederland en bestuursvoorzitter van de verzekeringsmaatschappij ONVZ, namens de zorgverzekeraars. Hij stipte aan dat het huidige zorgstelsel gericht is op curatieve zorg: het oplossen van problemen die er al zijn. Daardoor is er weinig financiële prikkel om goed in te zetten op preventieve zorg: het voorkómen van obesitas. Het zorgstelsel zou daarop moeten worden aangepast, stelde hij, niet door een compleet nieuw stelsel te bedenken, maar door het huidige stelsel te veranderen. Daarnaast pleit ONVZ ter oplossing van dit complexe probleem voor meer regie middels een minister van gezondheidszaken. Een bewindspersoon met mandaat die vanuit heldere integrale beleidskaders de samenwerking tussen verschillende partijen stuurt en daarmee een integrale aanpak kan verwezenlijken.
Debat
Na een korte pauze ging het debat van start. Tom van ’t Hek wist de sprekers door middel van stellingen op elkaar te laten reageren, met af en toe een komische noot of een vraag uit het publiek tussendoor. Het gesprek ging allereerst over de vraag: is obesitas ieders eigen verantwoordelijkheid? Alhoewel er onder de sprekers verschillende standpunten werden ingenomen was men het er uiteindelijk over eens dat het individu niet als enige de verantwoordelijkheid dient te dragen: gezond eten kiezen kan moeilijk zijn, is vaak ook duurder, en we worden van alle kanten aangemoedigd om ongezonde keuzes te maken. Hierover werden de supermarkten streng toegesproken, aangezien zij met 80% van hun marketing ongezonde keuzes promoten. Natuurlijk zijn er ook aanbiedingen op groenten en fruit, maar de sprekers vonden toch dat er nog onvoldoende gedaan wordt om gezonde keuzes aan te moedigen. Er werd ook gesproken over de suikertaks: een meerderheid van de sprekers vond dit een noodzakelijke maatregel, die in andere landen al bewezen effectief is gebleken. Uit de zaal kwam de vraag van een bariatrisch chirurg dat hij aan de familie van zijn patiënten graag een leefstijlprogramma zou willen aanbieden, aangezien de familie van mensen met obesitas vaak aan hetzelfde probleem lijdt. Vanuit de zorgverzekeraars werd hierop gezegd dat er al veel programma’s zijn, maar deze niet altijd goed te vinden zijn voor verwijzers uit de zorg- dit kan concreet worden verbeterd!
Voor wie na deze samenvatting geprikkeld is: het hele evenement is terug te kijken op youtube: https://www.youtube.com/watch?v=SN_QTXgwR9c
Wij bedanken onze sprekers voor hun aanwezigheid en bijdrage in deze belangrijke en lastige discussie; tevens aan alle live aanwezigen en diegenen die vanaf thuis hebben bijgedragen via de zoom chat- bedankt! Vanuit de Nederlandse Obesitasstichting kijken we terug op een zeer geslaagde avond.